ΔΥΟ ΔΙΗΜΕΡΑ ΕΚΔΗΛΩΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΑ 20 ΧΡΟΝΙΑ ΖΑΠΑΤΙΣΜΟΥ

ΣΕ ΑΘΗΝΑ ΚΑΙ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

Οι ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΤΩΝ ΞΕΝΩΝ και οι ΣΥΓΚΑΤΟΙΚΟΙ ΑΠ’ ΟΛΟ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ σας προσκαλούν σε δύο διήμερα για τα 20 χρόνια από την εμφάνιση των Ζαπατίστας, στην Αθήνα (Παρασκευή 7 και Σάββατο 8 Νοεμβρίου 2014, 7 μμ, στο Πολυτεχνείο, Αίθριο Αρχιτεκτονικής) και τη Θεσσαλονίκη (Τετάρτη 12 και Πέμπτη 13 Νοεμβρίου 2014, 7 μμ, στο Κοινωνικό Κέντρο Αγώνα Τούμπας, Σινιόσογλου 22).

Την πρώτη μέρα θα συζητήσουμε με την Beatriz Aurora για τις εικονογραφημένες ιστορίες της / την εξέγερση που είναι τέχνη / την κουλτούρα των αποκάτω / τη ζωή και τον αγώνα ως διαρκή δημιουργία / την αντίσταση σε περιόδους δικτατορίας ή κυριαρχίας της εξουσίας του χρήματος / «τις μεγάλες αλλαγές που κάνουμε οι “μικροί άνθρωποι” όταν αφυπνιστούμε, ενώσουμε τα όνειρα και τις δυνάμεις μας».

Τη δεύτερη μέρα θα παρουσιαστεί το βιβλίο «Οι λέξεις της σιωπής» που κυκλοφόρησε από τις «εκδόσεις των ξένων» (μετάφραση και πρόλογος Εύης Παπακωνσταντίνου), με κείμενα του EZLN που υπογράφουν οι εξεγερμένοι υποδιοικητές Μάρκος και Μοϊσές, και έχουν γραφτεί από τον Δεκέμβριο του 2012 μέχρι τον Μάιο του 2014.

Και τις δύο μέρες θα υπάρχει έκθεση 24 ζωγραφικών έργων της Μπεατρίς Αουρόρα.

Ι.

Η Μπεατρίς Αουρόρα, κόρη εξόριστων ισπανών αντιφασιστών, γεννήθηκε στη Χιλή, αλλά αναγκάστηκε να καταφύγει στην Ισπανία, καθώς ως μέλος του Κινήματος Επαναστατικής Αριστεράς (MIR) απήχθη και βασανίστηκε από τη στρατιωτική δικτατορία του Πινοτσέτ το 1974, για να αφεθεί ελεύθερη χάρη στη διεθνή αλληλεγγύη και τη διπλή της υπηκοότητα. Το 1979 εγκαταστάθηκε στο Μεξικό και σήμερα ζει στην Τσιάπας. Είναι δημιουργός ορισμένων από τις πιο εμβληματικές εικόνες του ζαπατιστικού κινήματος από το ξεκίνημά του, την εξέγερση του 1994.

«Η εξέγερση των Ζαπατίστας το 1994 άνοιξε έναν ορίζοντα για την ανθρωπότητα. Αυτό με οδήγησε να φτιάξω ένα είδος ζωγραφικής που ονομάζω “εικονογραφημένες ιστορίες”, οι οποίες αφηγούνται τη ζωή μου στις ζαπατιστικές κοινότητες. Είναι ένας τρόπος να δείξω ότι υπάρχει ένας άλλος κόσμος που είναι εφικτός, ότι οι μεγάλες αλλαγές γίνονται όταν οι “μικροί άνθρωποι” που είμαστε ενώσουμε τα όνειρα και τις δυνάμεις μας, για να αφυπνιστούμε συλλογικά. Οι περισσότεροι από τους πίνακες που ζωγραφίζω τώρα αντλούν την έμπνευσή τους από τον αγώνα των Ζαπατίστας, από ανθρώπους καταπληκτικούς δηλαδή, στους οποίους οφείλω αυτό που είμαι σήμερα και οι οποίοι αποτελούν παράδειγμα αξιοπρέπειας, ανθρώπινης ποιότητας και ζεστασιάς, τη μεγαλύτερη και ευγενέστερη που έχω γνωρίσει».

«Ο ζαπατισμός είναι τέχνη από μόνος του. Ήξερε να μετατρέψει τον αγώνα στο πιο δημιουργικό μέρος της ζωής και όχι σε κάτι που την αρνείται, όπως έγινε με πολλές οργανώσεις της δεκαετίας του ’70, στις οποίες για να ενταχθείς έπρεπε να αρνηθείς τον έρωτα, τις κοινωνικές σχέσεις, τη γιορτή. Στις εκδηλώσεις των Ζαπατίστας υπάρχει σχεδόν πάντοτε η μουσική, το θέατρο, ο χορός, οι τοιχογραφίες, οι πολύχρωμες ενδυμασίες και ο ανθοστόλιστος διάκοσμος. Οργανώνονται αναζητώντας κάτι που θα συνόψιζα σε μια φράση (και ένα όνειρο): τη συλλογική ευτυχία».

Πίνακας της Μπεατρίς Αουρόρα δόθηκε ως δώρο από τον EZLN, υπογραμμένος από όλους τους διοικητές και τις διοικήτριές του, στην «αξιοπρεπή και εξεγερμένη νεολαία της Ελλάδας, με σεβασμό και θαυμασμό» τον Ιανουάριο του 2009, και αντίγραφό του βρίσκεται στον τόπο της δολοφονίας του Αλέξη Γρηγορόπουλου.

ΙΙ.

Στο βιβλίο «Οι λέξεις της σιωπής» περιέχονται κείμενα του EZLN της διετίας 2012-2014, ξεκινώντας από τη σιωπηλή κατάληψη πέντε πόλεων της Τσιάπας στις 21 Δεκεμβρίου 2012, από 40.000 άντρες και γυναίκες Ζαπατίστας, και φτάνοντας στις 25 Μαΐου 2014 που αναγγέλλεται ο «θάνατος» του εξεγερμένου υποδιοικητή Μάρκος και η «συλλογική γέννηση» του εξεγερμένου υποδιοικητή Γκαλεάνο.

«Όταν εισβάλαμε στην ιστορία και διακόψαμε τη ροή της το 1994, με αίμα και φωτιά, δεν ήταν η αρχή του πολέμου για εμάς τους άντρες και τις γυναίκες Ζαπατίστας.

Τον πόλεμο από τα πάνω, με το θάνατο και την καταστροφή, τη λεηλασία και την ταπείνωση, την εκμετάλλευση και τη σιωπή που επιβάλλονται στον ηττημένο, τον υπομέναμε εδώ και αιώνες.

Αυτό που αρχίζει για μας το 1994 είναι μία από τις πολλές στιγμές του πολέμου των αποκάτω ενάντια στους αποπάνω, ενάντια στον κόσμο τους.

Αυτός ο πόλεμος της αντίστασης μαίνεται καθημερινά στους δρόμους, σε οποιαδήποτε γωνιά των πέντε ηπείρων, στους κάμπους και στα βουνά.

Ήταν και είναι ο δικός μας πόλεμος, όπως και πολλών άλλων από τα κάτω, ένας πόλεμος για την ανθρωπότητα και ενάντια στον νεοφιλελευθερισμό…

Και τώρα τι;

Να προετοιμάσουμε όσους συνεχίσουν στο μονοπάτι του θανάτου;

Να εκπαιδεύσουμε περισσότερους και καλύτερους στρατιώτες;

Να αναλώσουμε τις δυνάμεις μας για να βελτιώσουμε την εξαρθρωμένη πολεμική μας μηχανή;

Να προσποιηθούμε ότι συμμετέχουμε σε διαλόγους και έχουμε ειρηνικές διαθέσεις, αλλά να συνεχίζουμε να προετοιμάζουμε νέα χτυπήματα;

Με μοναδική προοπτική να σκοτώσουμε ή να πεθάνουμε;

Ή μήπως οφείλαμε να ξαναχτίσουμε το μονοπάτι της ζωής, αυτό που είχαν γκρεμίσει και συνεχίζουν να γκρεμίζουν οι αποπάνω;

Και επιλέξαμε.

Αντί να αφοσιωθούμε στην εκπαίδευση ανταρτών, στρατιωτών και ταγμάτων, προετοιμάσαμε λειτουργούς της εκπαίδευσης και της υγείας, κι άρχισαν να οικοδομούνται οι βάσεις της αυτονομίας που σήμερα καταπλήσσει τον κόσμο.

Αντί να χτίζουμε στρατόπεδα, να βελτιώνουμε τον οπλισμό μας, να ορθώνουμε τείχη και να σκάβουμε χαρακώματα, χτίσαμε σχολεία, νοσοκομεία και κέντρα υγείας, βελτιώσαμε τις συνθήκες της ζωής μας.

Αντί να αγωνιζόμαστε για να καταλάβουμε μια θέση στο Πάνθεον των εξατομικευμένων θανάτων των αποκάτω, επιλέξαμε να οικοδομήσουμε τη ζωή.»

Τα έσοδα του βιβλίου θα δοθούν για την υποστήριξη δομών στις αυτόνομες εξεγερμένες ζαπατιστικές κοινότητες της Τσιάπας.

Για τέταρτη συνεχόμενη χρονιά το Ξυπόλυτο Τάγμα διοργανώνει αντιμιλιταριστικό διήμερο.

Την παρασκευή 5/9/2014 και ώρα 21:00 θα πραγματοποιηθεί συναυλία στο θεατράκι στη σκάλα. Σε περίπτωση βροχής η συναυλία θα πραγματοποιηθεί στο πανεπιστήμιο στη ΦΜΣ. Θα παίξουν οι Villagers of Ioannina City, οι Tabuto Bota και οι Pornflaces 82.

Το σάββατο 6/9/2014 και ώρα 19:00 στον Αυτοδιαχειριζόμενο Κοινωνικό Χώρο θα πραγματοποιηθεί εκδήλωση-συζήτηση με θέμα “Ισπανία 1896-1939: Αντιμιλιταρισμός και Ελευθεριακό Κίνημα“. Η εισήγηση θα γίνει από σύντροφο του περιοδικού “Σημειώσεις της Στέππας” (Θεσσαλονίκη).

Σίλβια Φεντερίτσι, Ο Κάλιμπαν και η μάγισσα

Βιβλιοπαρουσίαση την Παρασκευή 28/3, στις 19:00
στο Χώρο Αλληλεγγύης Γυναικών
(Βύρωνος 5, Πλατεία Ναυαρίνου)

Kalimpan (1)

Γυναίκες και καπιταλισμός, από την πρώιμη νεωτερικότητα έως σήμερα

Από τον Φώτη Τερζάκη

Silvia Federici

Ο Κάλιμπαν και η μάγισσα. Γυναίκες, σώμα και πρωταρχική συσσώρευση

μτφρ.: Ίρ. Γραμμένου, Λ. Γυιόκα, Π. Μπίκας, Λ. Χασιώτης

εκδόσεις των ξένων, σ. 364

Ο ανταγωνισμός ανάμεσα στα γυναικεία κινήματα και μεγάλο κομμάτι της παραδοσιακής Αριστεράς, ιδίως από τη δεκαετία του 1960, γέννησε την ιδεολογική ψευδαίσθηση, ιδιαίτερα ισχυρή σε αυτό που ονομάστηκε από κάποιους μεταμοντέρνος φεμινισμός, ότι το κοινωνικό φύλο και η τάξη αποτελούν ριζικά διαφορετικές κατηγορίες ανάλυσης, παραπέμποντας σε μη τεμνόμενους άξονες εξουσίας. Τις πολλαπλές συγχύσεις που μια τέτοια αντίληψη δημιούργησε προσπαθεί να διαλύσει αυτό το σπουδαίο βιβλίο της Silvia Federici, καθηγήτριας σήμερα στο Πανεπιστήμιο Hofstra της Νέας Υόρκης και μέλους τής εκδοτικής κολεκτίβας Midnight Notes, μίας από τις σημαντικότερες θεωρητικούς του γυναικείου κινήματος τις τελευταίες δεκαετίες. Παρ’ ότι οι έρευνές της που αφορούσαν τις γυναίκες κατά τη μετάβαση από τη φεουδαρχία στον καπιταλισμό ξεκίνησαν από τη δεκαετία του 1970, το σχέδιο επανενεργοποιήθηκε τα χρόνια που υπηρετούσε ως δασκάλα στη Νιγηρία (1984-6), όταν η υπαγωγή της χώρας στο Πρόγραμμα Δομικής Προσαρμογής του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και της Παγκόσμιας Τράπεζας οδήγησε σε «ένα νέο κύκλο πρωταρχικής συσσώρευσης και τον εξορθολογισμό της κοινωνικής αναπαραγωγής, που στόχευαν στην καταστροφή και των τελευταίων υπολειμμάτων κοινοτικής ιδιοκτησίας και κοινοτικών σχέσεων, επιβάλλοντας έτσι ακόμη πιο εντατικές μορφές εργασιακής εκμετάλλευσης […] Παράλληλα με την πολιτική αυτή […] είδα να υποδαυλίζεται μια εκστρατεία μισογυνισμού […] και διαπίστωσα την ανάπτυξη μιας έντονης δημόσιας διαμάχης, από πολλές απόψεις παρόμοιας με τις querelles des femmes του 17ου αιώνα, που άγγιζε κάθε όψη της αναπαραγωγής τής εργασιακής δύναμης» (σελ. 22-3 passim).

Δύο κρίσιμες ιδέες εμφανίζονται εδώ, που θα χρησιμοποιηθούν ως οδηγητικό νήμα στην παρούσα μελέτη. Πρώτον, ότι αυτό που ονομάζουμε «πρωταρχική συσσώρευση», η οποία ιστορικά συμβολίζεται από τις «περιφράξεις της γης» στην Αγγλία, με όλη την τρομακτική βία απέναντι στα φτωχά στρώματα της υπαίθρου, την προλεταριοποίηση και την εξαθλίωση μεγάλου μέρους του πληθυσμού, την εξάρθρωση του κοινοτισμού και των πλούσιων μορφών λαϊκού πολιτισμού, την καταστολή της λαϊκής ελευθεριότητας και την αυταρχική κανονικοποίηση του κοινωνικού σώματος -ό,τι σήμαινε δηλαδή ο λεγόμενος αστικός «εξορθολογισμός»-, που οδήγησε σε όσα ο Μισέλ Φουκό περιγράφει στις δικές του ιστορίες ως «ο μεγάλος εγκλεισμός», δεν είναι κάτι το οποίο συνέβη άπαξ, στις απαρχές της νεωτερικότητας, αλλά κάτι που επαναλαμβάνεται κανονικά, ύστερα από κάθε σοβαρή κρίση του καπιταλισμού (το οποίο ξαναζούμε άλλωστε στις μέρες μας). Αν αυτή η ιδέα από μόνη της είναι μια αξιοσημείωτη συμβολή της Federici στη μαρξιστική θεωρία, η ακόμη σημαντικότερη συμβολή της στη φεμινιστική θεωρία έγκειται στην επισήμανση ότι θεμελιώδης όρος του ανερχόμενου καπιταλισμού ήταν η «περίφραξη» επίσης των σωμάτων των γυναικών μέσω της ποινικοποίησης του ελέγχου των γυναικών επί της σεξουαλικότητάς τους κι επί της παραγωγικής τους δυνατότητας, ταυτόχρονα με την απαξίωση της αναπαραγωγικής εργασίας και της κοινωνικής τους θέσης, τον αποκλεισμό τους δηλαδή από τις έμμισθες εργασιακές σχέσεις και τον εγκλεισμό στην οικιακή «ιδιωτικότητα». Αυτός ο άνισος κατά φύλο καταμερισμός της εργασίας, κάνοντας αόρατη την εργασία των γυναικών στην αναπαραγωγή της εργατικής δύναμης (αποϊστορικοποιώντας τη δηλαδή ως κάτι το απλώς «φυσικό»), έχει αποκρύψει εκτεταμένες περιοχές της ανθρώπινης εκμετάλλευσης κι έχει επιβάλει την καθυπόταξη των γυναικών στους άνδρες ως κατεξοχήν νεωτερική και αστική μορφή κυριαρχίας (και καθόλου «φεουδαρχικό κατάλοιπο», όπως πολλοί μαρξιστές θεωρητικοί διατείνονται).

Με ακόμη πιο εύστοχο τρόπο η συγγραφέας διατυπώνει τη βασική της θέση έτσι: «Το σώμα για τις γυναίκες στην καπιταλιστική κοινωνία έχει γίνει ό,τι το εργοστάσιο για τους άρρενες μισθωτούς εργάτες: το κύριο πεδίο της εκμετάλλευσής τους και της αντίστασης, καθώς το γυναικείο σώμα έγινε αντικείμενο οικειοποίησης από το κράτος και τους άνδρες και υποχρεώθηκε να λειτουργεί ως μέσο αναπαραγωγής και συσσώρευσης της εργασίας» (σελ. 35). Και η απόπειρα ν’ αναδιηγηθεί αυτή τη μαρτυρική ιστορία του γυναικείου σώματος -ανασκάπτοντας ένα εντυπωσιακό κοίτασμα πηγών και ιστορικών λεπτομερειών, που στο περιγραφικό τουλάχιστον επίπεδο θυμίζει τις γενεαλογίες του Φουκό- λαβαίνει ως εστιακό άξονα ένα ανατριχιαστικό επεισόδιο που σφράγισε την πρώιμη νεωτερική ιστορία της Ευρώπης: το κυνήγι των μαγισσών τον 16ο και 17ο αιώνα. Το θέμα είναι βεβαίως δημοφιλές και πολλά έχουν γραφτεί σε επίπεδο ιστοριογραφικό· ποτέ όμως δεν έγινε μια τόσο διεξοδική και σε βάθος δομικοϊστορική ερμηνεία του. Για την περίεργη παράβλεψη αυτού του επεισοδίου μάλιστα κατηγορεί τον ίδιο τον Φουκό, στον οποίον η Federici βρίσκει την ευκαιρία ν’ ασκήσει μια -ολωσδιόλου εύστοχη, σε βαθμό που αναρωτιέται κανείς πώς διαφεύγει από τόσους άλλους ριζοσπάστες/τριες θεωρητικούς, οι οποίοι διαλέγονται με τη σκέψη του- κριτική: ότι, εν ολίγοις, παραγνωρίζει ολοσχερώς τη διαδικασία της αναπαραγωγής, τον κατά φύλο καταμερισμό της εργασίας και τις αντίστοιχα διαφορετικές μορφές «πειθάρχησης του σώματος», επειδή, σαγηνευμένος από τον «παραγωγικό» χαρακτήρα των τεχνικών εξουσίας, οι οποίες έχουν επενδυθεί στο σώμα, παρασύρεται σε μια οιονεί μεταφυσική σύλληψη της εξουσίας, αποσυνδεδεμένη από τις συγκεκριμένες οικονομικές και κοινωνικές σχέσεις που τη γεννούν.

Η αφήγηση, όπως είπα, είναι συναρπαστική. Με τη δεξιοτεχνία προικισμένου ιστοριογράφου, η συγγραφέας ξεδιπλώνει στα μάτια μας τη ζωή των υστερομεσαιωνικών κοινοτήτων και την πανταχού παρουσία των γυναικών σε αυτές· τα μεγάλα κινήματα θρησκευτικής ανταρσίας ως επαναστάσεις των φτωχών που διεκδικούν πάντα κατά βάθος δικαιοσύνη και ισότητα και τον ρόλο των γυναικών στις γραμμές τους· τη βαθιά οικονομική και δημογραφική κρίση του 16ου αιώνα, που οδήγησε στην «αντεπανάσταση του καπιταλισμού», η οποία έμελλε να ζωγραφίσει εικόνες αποκαλυψιακής δυστυχίας μετατρέποντας την Ευρώπη (και μια στιγμή μετά τις αποικίες) σε ένα τεράστιο στρατόπεδο συγκεντρώσεως: περιφράξεις, κυνήγι των μαγισσών, μαζικοί απαγχονισμοί των πεινασμένων, το σημάδεμα, το μαστίγωμα και η φυλάκιση πλανήτων και ζητιάνων στα νεοδημιουργημένα άσυλα υποχρεωτικής εργασίας, εξόντωση των ιθαγενών πληθυσμών του Νέου Κόσμου στις φυτείες και στα ορυχεία και τα πρώτα καράβια με σκλάβους από την Αφρική στον ορίζοντα.

Δεν υπάρχει λόγος να πω περισσότερα εδώ. Μένει να διαβάσει κανείς το βιβλίο με την προσοχή που του αξίζει, για να διαπιστώσει ότι είναι ένα από τα σπουδαιότερα έργα που εκδόθηκαν μέσα στην τελευταία δεκαετία. Μας θυμίζει ποια κοσμογονική ωμότητα γέννησε όλο τον νεωτερικό, «εξορθολογισμένο» κόσμο στον οποίον ακόμη ζούμε, ποια είναι η αληθινή ταυτότητα της Ευρώπης και του καπιταλισμού ως ιστορικής μορφής, και ταυτόχρονα επανατοποθετεί το γυναικείο ζήτημα στο αληθινό του συμφραζόμενο: «Αν αληθεύει ότι στην καπιταλιστική κοινωνία η έμφυλη ταυτότητα έγινε φορέας συγκεκριμένων εργασιακών λειτουργιών, τότε το κοινωνικό φύλο δεν μπορεί να θεωρείται μια αμιγώς πολιτισμική πραγματικότητα, αλλά οφείλει να αντιμετωπίζεται ως προσδιοριζόμενο από τις ταξικές σχέσεις» (σελ. 33). Δείχνει ανάγλυφα, δηλαδή, τον υπερκαθορισμό των αξόνων κυριαρχίας που ονομάζουμε καπιταλισμό και πατριαρχία (στους οποίους συνυφαίνεται καταστατικά κι ένας τρίτος, πιθανώς αρχαιότερος: εργαλειοτεχνική κυριαρχία πάνω στη φύση). Αν αυτό γίνει κατανοητό, αντιλαμβανόμαστε ότι ο αγώνας για την αποτίναξη της γυναικείας υποτέλειας είναι ο ίδιος με τον αγώνα για τη διάσωση του ανθρώπινου σώματος και των εργασιακών του δυνάμεων από τις αρπάγες του κεφαλαίου, ο ίδιος με τον αγώνα για τη λύτρωση της φύσης από τη σαδιστική (και ανέκκλητα αυτοκαταστροφική) βούληση απεριόριστης εργαλειακής καθυπόταξης.

ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ – 17/9/2011